روز ملی صادرات

شهر طرق رود.گویش طرقی

طرقی، گویش

• انتشار نهایی

• تاریخ بروزرسانی: 26 مهر 1404

• الهه
• حسینی ملایری

طرقی، گویش. از گویش های رایج در ناحیه مرکزی ایران.

مقدمه

طَرقیi از گویش‌های مرکزی ایران است که در «طَرق»، مرکز دهستان طرق‌رود از بخش مرکزی شهرستان نطنز*، رواج دارد. طرق که در فاصلۀ سی‌وپنج کیلومتری جنوب‌غربی شهر نطنز و نود کیلومتری شمال شهر اصفهان، در دامنه‌های جنوبی کوه کرکس، واقع است تا سال 1390ش، روستا محسوب می‌شد. اما در این سال، پس از تجمیع با چند روستای کوچکتر مجاور خود که در گذشتۀ دورتر مزارعی متعلق به طرق بودند، شامل «باغستان پایین»، «باغستان بالا»، «یحیی‌آباد»، «آب‌کِشه» به شهر با عنوان جدید «طرق‌رود» تبدیل شد و اکنون جمعیتی حدود ۲۷۷۱ نفر دارد.1 شغل غالب مردم طَرق کشاورزی و دامداری است، ولی در گذشتۀ نه چندان دور، تخت‌کشـی و گیوه‌چینی از مهمترین حرفه‌های اهالی بوده و شهرت زیادی در منطقه داشته است. ظاهراً در قدیم حرفه‌ها و مشاغل دیگری رواج داشته است، به طوری که زکریای قزوینی در کتاب آثار البلاد و اخبار العباد چنین آورده است: «طرق شهری است نزدیک به اصفهان. اهل آن بلد در صنعت عاج‌تراشی و آبنوس‌سازی، مهارت تمام دارند و کسی مانند آن‌ها عاج و آبنوس نسازد.»2 درحال حاضر به علت صنعتی شدن منطقه و وجود کارخانه‌های متعدد اکثر جوانان در آن مراکز مشغول به کار هستند.

از آثار تاریخی طرق می‌توان به مسجد جامع و سرو خوابیدۀ داخل مسجد، بنای خشتی قدیم معروف به چهل دختر، امامزاده چهار بزرگوار و نیز قلعۀ طرق اشاره کرد. قلعۀ طرق که تا سه‌چهار دهۀ پیش هنوز مسکونی بود، با مساحتی حدود 3000 متر مربع بر روی تپه‌ای سنگی واقع است که نشانۀ سابقۀ زیاد این آبادی است. در پای این قلعه، استخر طبیعی تقریباً بزرگی معروف به «بَند» واقع است که از جاذبه‌های منطقه محسوب می‌شود.3

گویش طرقی در کنار دیگر گویش‌های منطقۀ نطنز و کاشان، طبق نظر محقق بلژیکی، لُکوکii متعلق به زیرگروه شمال‌شرقی گویش‌های مرکزی4 و طبق نظر محقق امریکایی، ویندفورiii متعلق به زیرگروه شمالی-مرکزی گویش‌های مرکزی است.5 گویش‌های مرکزی خود نیز از مجموعه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نوی شمال غربی محسوب می‌شوند. گویش طرقی در بین جوانان و افراد زیر پنجاه‌سال کمتر صحبت می‌شود و از این جهت باید آن را جزء گویش‌های در خطر ایران دانست. گفتنی است که در قدیم علاوه‌ بر طرق، در سه روستای مجاور آن، شامل باغستان بالا، باغستان پایین و آب‌کِشه نیز، به گویش طَرقی تکلم می‌شده ولی یحیی‌آباد فارسی‌زبان بوده است.6

دربارۀ سبب نام‌گذاری طرق که در گویش محلی «دَرق» darq نامیده می‌شود، اهالی و گویشوران مطالبی را عنوان می‌کنند که موثق و درست نیست، ولی به دلیل وجود استخری طبیعی در روستا که در زمان حاضر به آن «بَند» گفته می‌شود و ظاهراً هستۀ اولیۀ روستا در کنار آن شکل گرفته بوده، می‌توان واژۀ طرق را صورت تغییریافتۀ واژۀ «استخر»، با حذف همخوان سایشی آغازی و قلب همخوان‌های خوشۀ پایانی (یعنی staxr/>*taxr>*tarx>tarq/darq) دانست.7

پیشینۀ تحقیقات

از تحقیقات انجام‌گرفته دربارۀ این گویش می‌توان این آثار را نام برد:

۱) اسماعیلی، محمدمهدی، گنجینۀ گویش‌های ایرانی: استان اصفهان 1، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1390ش.

۲) حسینی ملایری، الهه، «توصیف نظام واجی گویش طرقی»، در مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی: گذشته و حال، به کوشش محمود جعفری دهقی، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 1393ش، ص177-198.

۳) اصغری طرقی، مژگان، «دستگاه صرف فعل در لهجۀ طرقی از گویش راجی»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، سال 5، ش1، بهار 1398، ص1-28.

۴) اصغری طرقی، مژگان، «حروف و برخی ویژگی‌ها و کاربردهای آنها در لهجۀ طرقی از گویش راجی»، فصلنامۀ ادبیات و زبانهای محلّی ایران‌زمین، سال 12، ش1، بهار 1401، ص1-23.

۵) اسدی مفرح، طیبه و اصغری طرقی، مژگان، «بررسی ساخت کنایی در لهجۀ طرقی از گویش راجی: انگارۀ صرف توزیعی»، فصلنامۀ علمی زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا، سال ۱۴، ش ۴۵، زمستان ۱۴۰۱، ص63-97.

۶) فرهنگ زبانزدهای طرقی : ضرب‌المثل‌ها، کنایه‌ها، دعاها و … در کلام گویشوران طرقی، تألیف مرتضی محمد حسینی طرقی و دیگران، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1402ش.

۷) اسماعیلی، محمدمهدی، «طرقی»، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی. 1403ش.

Retrieved Oct.6, 2025, from http:www.cgie.org.ir/fa/article/272619/.

واج‌شناسی

گویش طرقی 22 همخوان/ مصوت و 8 واکه/ صامت دارد. همخوان‌های این گویش تقریباً همگی شبیه فارسی‌اند:

چاکناییملازینرم‌کامیلثوی‌کامیلثویدندانیلب‌و‌دندانیدولبی

ʔ –– qk ɡt dp bانسدادی

h –x –š –s zf vسایشی

č ǰانسایشی

nmخیشومی

rلرزشی

yغلت

lکناری

آوای ]ž[ واجگونۀ /š/ یا /ǰ/ پیش از یک همخوان واک‌دار است یعنی در جایگاه میان‌واکه‌ای یا پیش‌همخوانی ظاهر می‌شود:

مانند: /ɡöžd/ «گوشت»، /nižɡ/ «عدس»، /nižɡerda/ «درفش»، /ayiža/ «می‌ارزد». واژه‌هایی که در فارسی واج /ž/ دارند، دراین گویش با واج /ǰ/تلفظ می‌شوند، مانند /meǰǰa/ «مژه»، /ɡârâǰ/«گاراژ». انسدادی چاکنایی (همزۀ) /ʔ/ در برخی واژه‌های قرضی عربی دیده می‌شود مثل /xâʔen/ «خائن»، /ǰorʔat/ «جرئت»، اگرچه در برخی واژه‌ها یا حذف شده، مانند /nâl/ «نعل»، یا به جفت سایشی خود یعنی /h/ بدل گشته است، مانند /temah/ «طمع». همخوان /ʔ/ در جایگاه آغازی واژه نقش واجی ندارد و بیشتر به عنوان آوایِ میانجی در مرز تکواژها ظاهر می‌شود.8

در این گویش 8 واکۀ ساده وجود دارد که عبارت‌اند از:

پسین گردپیشین گـــردپیشین غیرگرد

uüiبسته

oöeمیانی

âaباز

دو واکۀ پیشین گردِ /ü/ و /ö/ واج‌اند.

تقابل واجی واکۀ بسته، پیشین، گرد /ü/ با واکۀ غیرگردِ /i/ در جفت‌های کمینه‌:

sirسیر در تقابل باsürسرخ

tirتیر/ تیز در تقابل باtürتور

ɡuگوی (توپ) در تقابل باɡüگوه (تپاله)

تقابل واجی واکۀ نیم‌بسته، پیشین، گردِ /ö/ با دیگر واکه‌های هم‌ارتفاعش در جفت‌های کمینه‌

böباشد در تقابل با boبود در تقابل با beباشی

aböمی‌شود در تقابل با aboمی‌شد در تقابل با abeمی‌شوی

ašöمی‌رود در تقابل با ašoمی‌رفت در تقابل با ašeمی‌روی

واکۀ /ö/ در بسیاری از واژه‌های گویشی در مقابل /a/ فارسی قرار می‌گیرد:

mölâǰملاج در تقابل باmalâǰ

nöhâlنهال در تقابل باnahâl

ɡu dömâqدماغ در تقابل باdamâq

örüsعروس در تقابل باarüs

hözârهزار در تقابل باhazâr

tönâfطناب در تقابل باtanâf

گویش طرقی همچنین دارای 7 واکۀ مرکبِ آوایی است:

واکۀ مرکبواژۀ طَرقی

/aw/lawlلوده (سبد چوبی)awsârافسار

/ow/lowروباهowyârآبیار

/ew/amšewامشبkewliکهیر

/ey/peyپدرeylâqییلاق

/ây/zâmâyدامادvâyviǰaبادبزن

/oy/šoymunرفتنoyminآدم

/ay/berayبرادرayvunایوان

غلت دولبی [w] و همخوان سایشی /v/ در جایگاه غیرآغازی واژه، غالباً گونه‌های آزاد یکدیگرند. معمولاً [w] در جایگاه قبل از همخوان و نیز پایان واژه ظاهر می‌شود و /v/ قبل از واکه:

sowسیب←sov-eš bečiسیب را چید.

lowروباه←ye lov-i boیک روباهی بود.

در این گویش کشش واکه‌ای نیست، کشش همخوانی (تشدید) دیده می‌شود، اگرچه جفت کمینه‌ای برای تقابل بین صورت‌های کشیده یا مشدّد در برابر غیرکشیده وجود ندارد و به عبارتی تمایز معنایی ایجاد نمی‌کند، به عنوان نمونه:

فارسی طرقیفارسی طرقی

سرکه sottaپُخته‌شده Paxxi

خُفته hottaروزه röǰǰa

شخم سطحی lekka دیوار دور بام herra

ارّه yassaمی‌شناسد eyyâsa

گرسنه vaššaچلّه čalla

ساخت هجا در روساخت آوایی cv(cc) است. تکیه معمولاً در عناصر غیرفعلی مثل اسم و صفت در هجای پایانی، و در فعل در هجای آغازی است.

از دید تاریخی ) درزمانی(، برخی از مهم‌ترین تحولات واجی این گویش در مقایسه با دورۀ میانۀ زبان‌های ایرانی از این قرار است:

1. سایشی‌های بی‌واک /f/ و/x/ در خوشه‌های آغازی /fr-/ و /xr-/ ایرانی میانۀ شمال ‌غربی، دراثر تضعیف یا نرم‌شدگی به /h/تغییر کرده‌اند:

فارسیطرقیایرانی میانۀ شمال غربی

خَر- (مادۀ مضارع خریدن)hrin-xrīn-

خَرید- (مادۀ ماضی خریدن)hiri-xrīd-

سوسمارhersunterxrafstar

فرداhöyâfradāɡ

فِرست- (مادۀ مضارع فرستادن)hrasn-frēst-

فروش- (مادۀ مضارع فروختن)hrâš-frōš-

فروشه (آغوز)horošfrōšaɡ

1. همخوان‌های لبی در جایگاه پس از واکه دراثرِ تضعیف به /v/ یا غلت [w] تبدیل شده‌اند و در نتیجه واکه‌های مرکب aw/ew/ow تشکیل شده‌است:

فارسیطرقیایرانی میانۀ شمال غربی

ابرawrabr

ابریشمawrišemabrēšōm

افسارawsârafsār

آبowāb

آستینawsaābdast

تابtovtāb

سبزsowzsabz

سَبُکsovoksabuk

سَبوsövösabūɡ

شبšewšab

قاشقkawčakafčaɡ

کبکqawqkabk

کفشkawškafš

لبlewlab

1. انسدادی‌های دندانی‌ /d/ و /t/ تضعیف شده‌اند. همخوان /d/ در میان واژه معمولاً به غلت /y/ بدل می‌شود، امّا این فرایند در پایان واژه اغلب با پیشین‌شدگی واکۀ‌ پسین و بستۀ /u/ و سپس با حذف غلت /y/ همراه است و اگر واکۀ قبل از آن پیشین باشد تنها حذف رخ می‌دهد:

فارسیطَرقیایرانی میانۀ شمال غربی

امرودörmüurmōd

بادvâywād

بادامvâyamwādām

بازیkâyakādaɡ

برادرberaybrād

بیدviwēd

بیدارbiyârwiɡrād

پدرpeypid

توتtütūt

جداvöyâ*wiyudāɡ

خانهkiyakadaɡ

خودxoyxwad

دامادzâmâyzāmād

رودخانهröxânarōdxānaɡ

رودهruyarōdīɡ

زودzüzūd

ژَد (صمغ)ǰeǰadūɡ

سفیدesbespēd

قدمqeyam——

کدامkumkadām

کدوküvi——

کلیدkelkilēd

کنجدkonǰi——

مادرmaymād

نخودnaxonaxōd

جاری (زن برادرشوهر)yây*yādar

1. سایشی ملازی بیواک /x/ آغازی ایرانی میانۀ شمال ‌غربی (و حتی عربی) به /h/ تضعیف شده‌است:

فارسیطَرقیایرانی میانۀ شمال غربی

خربزهherbiza*xarbuzaɡ

خشتheštxišt

خردهhürdaxwurdaɡ

خرگوشharɡöšxarɡōš

خُسب- (مادۀ مضارع خفتن)hos-xusb-

خُفت- (مادۀ ماضی خفتن)hot-xuft-

خیشhiš(x)ēš

خمیرhemir——–

خالهhâla——–

1. سایشی ملازی بیواک /x/ در موضع میان واژه حذف شده‌است:

فارسیطَرقیایرانی میانۀ شمال غربی

سرخsürsuxr

تخم (بذر)tömtōxm

تلخtaltaxlaɡ

چرخ ریسندگیčârčaxr

دخترdotduxt

دوخت- (مادۀ ماضی)döt-dōxt-

ریخت- (مادۀ ماضی)rit-rēxt-

ساخت- (مادۀ ماضی)sât-sāxt-

بیخت- (مادۀ ماضی)vat-wēxt-

سوخت- (مادۀ ماضی)sot-sōxt-

فروخت- (مادۀ ماضی)herât-frōxt-

گفت- (مادۀ ماضی)vât-wāxt-

هخت- (مادۀ ماضی)hit-hixt-

1. سایشی ملازی واکدار /ɣ/ از پایان واژه حذف شده‌است، مانند:

فارسیطَرقیایرانی میانۀ شمال غربی

تیغtitēɣ

چراغčörâčarāɣ

دروغdurudrōɣ

دوغdödūɣ

روغنrovunrōɣn

کلاغqelâwarāɣ

1. وجود واج انسایشی /ǰ/ (از ž/ǰ ایرانی میانۀ شمال غربی) در برابر واج سایشی /z/ جنوب غربی:

فارسیطَرقیایرانی میانۀ شمال غربی

‌ارز- (مادۀ مضارع ارزیدن)ayǰ-arž-

‌آویز- (مادۀ مضارع آویختن)der-yiǰ-*dar-āwēǰ-

بیز- (مادۀ مضارع بیختن)veǰ-wēǰ-

دهلیز (دالان)doliǰdahlīǰ

روزهröǰǰarōžaɡ

ریز- (مادۀ مضارع ریختن)riǰ-rēǰ-

زد- (مادۀ ماضی زدن)ǰind-žad-

زنǰunžan

زَن- (مادۀ مضارع زدن)ǰin-žan-

زن (همسر)ǰenǰižan

زندهǰandažīndaɡ

گوی- (مادۀ مضارع گفتن)vâǰ-wāž-

1. سایشی /h/ آغازی ایرانی میانۀ شمال ‌غربی باقی مانده‌است، مانند:

فارسیطَرقیایرانی میانۀ شمال غربی

خشکhoškhušk

خوشهhošahōšaɡ

زردآلوhelvo*(h)āluk

1. وجود سایشی /z/ ایرانی میانۀ شمال غربی (از /z/ایرانی باستان) در برابر انسدادی /d/ فارسی:

فارسیطَرقیایرانی میانۀ شمال غربی

دامادzâmâyzāmād

دان- (مادۀ مضارع)zân-zān-

دانست- (مادۀ ماضی)zânâ-zānād-

1. غلت /w/ آغازی ایرانی میانۀ شمال غربی به /v/ (در برابر b/ɡ فارسی) تغییر کرده‌است، مانند:

فارسیطَرقیایرانی میانۀ شمال غربی

بادvâywād

بارانvârunwārān

برفvarfwafr

برگvalɡwalɡ

بیدviywēd

یادvirwīr

بیستvis(s)wīst

برّهverawarraɡ

بهترvahtarwehtar

بدترvattarwattar

بیشترvištarwēštar

گرسنهvaššawašind

بین- (مادۀ مضارع دیدن)ven-/vön-wēn-

بَسves(s)was

1. وجود واج انسدادی /b/ (از خوشۀ /dw/ ایرانی باستان) در برابر /d/ فارسی، مانند:

فارسیطَرقیایرانی میانۀ شمال غربی

دَرbarbar

دیگرibibid

1. وجود واج لرزشی /r/ (از خوشه r/θ/ ایرانی باستان) در برابر /s/ فارسی، مانند:

فارسیطَرقیایرانی میانۀ شمال غربی

پسرpürpuhr

آبستنovira*ābu(h)r

آسیابâr*ār

داسdâr*dār

1. واکۀ /ē/ ایرانی میانه (یای مجهول) با حذف کشش به /e/ تبدیل شده‌است، مانند:

فارسیطَرقیایرانی میانۀ شمال غربی

زیرǰerazēr

سفیدesbespēd

سیرsersēr

شوهرmeramēraɡ

لیس- (مادۀ مضارع)les-lēs-

ریس- (مادۀ مضارع)res-rēs-

میشmešmēš

هیچhečēč

1. واکۀ/â/ پیش از همخوان‌های خیشومی به /u/ تغییر کرده‌است:

فارسیطَرقیفارسیطَرقی

بامbunزبانozmun

نانnunجامǰum

شامšumهذیانhadiyun

جوانǰevunگورستانɡurassun

ایوانayvunحیوانhayvun

1. واکۀ /a/ پایانی ایرانی میانه ابقا شده‌است. در فارسی نو این واکه به /e/ بدل شده‌است:

فارسیطَرقیفارسیطَرقی

تولهtülaنَزله (سرماخوردگی)nazla

برّهveraآبلهâbela

پشهpašaچشمهčema

بچّهvač(č)aکوزه آبdöla

آبستنoviraنقرهnoqra

چانهaznaتختهtaxta

دهن‌درهehnâvaتسمهtasma

آروارهârvâraتیشهtiša

دایهtâyaتلهtela

نوه9nevaعمهâma

صرف

• اسم و صفت

اسم در این گویش همچون فارسی جنس و حالت دستوری ندارد. اسم با تکواژ /-hâ/ جمع بسته می‌شود:

فارسی طرقی

بُزها bez-hâ

مردها merd-hâ

پسوند /-e/ نشانۀ معرفه است، مانند:

فارسی طرقی

بُزها un raz-e

آن پسر un pür-e

نشانۀ نکره پی‌بست /-e/ است و اغلب عدد itâ یا yaɡ هم در جمله همراه آن می‌آید:

فارسی طرقی

یک کتاب itâ kötâb-e

یک روزی yaɡ rö-e

صفت بیانی و مضاف‌الیه پس از اسم می‌آیند و نشانۀ اضافه نیز تکواژ /-e/ است، مانند:

فارسی طرقی

منارِ مسجد mönâr-e masǰed

دخترِ حَسن dot-e hasan

صفت تفضیلی و عالی با تکواژ -tar و -tarin ساخته می‌شود:

فارسی طرقی

بهتر(-ین) vahtar(-in)

• ضمیر

الف) ضمایرشخصی آزاد و پیوسته (متصل) عبارت‌اند از:

ضمایر پیوستهضمایر آزاد

-م-(o)mمنmo(n)/mu(n)

-ت-(e)d/tتوto

-ش-(e)šاوe

-مان-(e)mu(n)ماhâmâ

-تان-(e)du(n)شماšomâ

-شان-(e)šu(n)آنهاedi

ضمایر اشارۀ دور و نزدیک در این گویش برای اشاره به انسان و غیرانسان متفاوت‌اند و عبارت‌اند از:

آن (انسان)eاین (انسان)me

آنها (انسان)ediاینها (انسان)medi

آن (غیرانسان)unاین (غیرانسان)in

آنها (غیرانسان)uhâاینها (غیرانسان)ihâ

ب) ضمایر پیوسته، در این گویش علاوه بر سه نقش مفعول مستقیم، مفعول غیرمستقیم و مضاف‌الیهی، نقش فاعلی هم دارند و در ساخت کُنایی (ارگاتیو) به فعل متعدی متصل می‌شوند.

حروف ربط در این گویش مانند فارسی محاوره‌ای‌اند و برخی از آنها اندک تفاوت آوایی دارند. بعضی از حروف پیش‌اضافه عبارت‌اند از: xo(ye) «با»؛ yo «تویِ»؛ di «به»؛ derâ «برای». حروف پس‌اضافه عبارت‌اند از: de «از»؛ vuri «مثل، مانند». همچنین yo … de «تویِ» پیرااضافه است.10

• فعل

فعل در این گویش دارای مقولات زیر است: شخص، شمار، زمان، گذر، نمود، وجه و جهت. شخص و شمار در تمام ساخت‌های فعلی با شناسه‌های فعلی نشان داده می‌شود، به‌جز ساخت‌های ماضی افعال متعدی و نیز افعال وجهی (شبه‌ معین) که از ضمایر پیوسته برای نشان دادن نهاد استفاده می‌شود:

فعل ماضی متعدی:غذا خوردمqözâ-m bexârd

فعل وجهی :نمی‌توانیم بگوییمna-š-mu vât

فعل ماضی لازم:شما چه زمانی آمدید؟šomâ kex bamayid?

در طرقی فقط دو زمان مضارع و ماضی وجود دارد و ساخت خاصی برای آینده نیست. این دو زمان با دو مادۀ مضارع و ماضی نشان داده می‌شود. مادۀ مضارع فقط در سه ساخت مضارع اخباری، مضارع التزامی و امری؛ و مادۀ ماضی در بقیۀ ساخت‌ها به کار می‌رود.

مادۀ مضارعمضارع اخباری:پسرم دارد سیب می‌خوردpürom dâr-a sov a-xer-a

مضارع التزامی:یک جوراب بخرید برایمitâ ɡowra be-hrin-id derâm

نهی (امری منفی):آنجا نروuhun ma-š-e

مادۀ ماضیسایر ساخت‌های فعلی

در طرقی فقط دو نمود استمراری (ناقص) و غیراستمراری (تام یا کامل) وجود دارد. نشانۀ نمود استمراری پیشوند a- است که فقط در دو ساخت مضارع اخباری و ماضی استمراری دیده می‌شود. نشانۀ نمود غیراستمراری هم پیشوند be- است که در بقیۀ ساخت‌های فعلی به کار می‌رود.

مضارع اخباری:می‌گویمa-vâǰ-on

ماضی استمراری:می‌گفتمa-m-vât

ماضی ساده:گفتمbe-m-vât

مضارع التزامی:بگویمbe-vâj-on

مقولۀ گذرایی که شامل دو مورد متعدی (گذرا) و لازم (ناگذرا) است، فقط در ساخت‌های ماضی افعال منعکس و نمایانده می‌شود، به این معنی که ساخت‌های ماضی افعال لازم با شناسۀ فعلی همراه‌اند و ساخت‌های ماضی افعال متعدی با ضمایر پیوسته (ساخت کُنایی یا ارگاتیو). در ساخت‌های مضارع، فرقی بین این دو نیست.

فعل لازم «رفتن»فعل متعدی «گفتن»

ماضی ساده:رفتیمbe-šo-yimماضی ساده:گفتیمbe-mun-vât

ماضی‌استمراری:می‌رفتیمa-šo-yimماضی‌استمراری:می‌گفتیمa-mun-vât

ماضی‌نقلی:رفته‌ایمbe-šiya-yimماضی‌نقلی:گفته‌ایمbe-mun-vâta

ماضی‌بعید:رفته‌بودیمbe-šiya-boyimماضی‌بعید:گفته‌بودیمbe-mun-vâta-bo

ماضی التزامی:رفته‌باشیمbe-šiya-bimماضی التزامی:گفته‌باشیمbe-mun-vâta-bö

در این گویش مانند فارسی سه وجه وجود دارد: اخباری، التزامی و امری. غیر از یک ساخت امری (شامل دو صیغه) و دو ساخت التزامی (مضارع التزامی و ماضی التزامی) دیگر ساخت‌ها همگی به وجه اخباری هستند. ساخت مجهولِ تصریفی نیز با افزودن پسوند -i به مادۀ مضارع شکل می‌گیرد.

شکسته شدbe-hmar-i-yâ

کُشته شدbe-koš-i-yâ

ریخته شدbe-riǰ-i-yâ

گسسته شدbe-fsenǰ-i-yâ

ساخت مجهول غیرتصریفی نیز کاربرد دارد، مانند košta bebo «کشته شد».11

واژگان

برخی واژگان این گویش عبارت‌اند از:

pey «پدر»؛ may « مادر»؛ xoh «خواهر»؛ bera-mera «برادرشوهر»؛ dot «دختر»؛ orüs «عروس»؛ owyâr «آبیار»؛ deranɡar «دروگر»؛ ɡövačin «گیوه‌دوز»؛ kiya «اتاق، خانه»؛ dürǰa «پنجره»؛ ker «تنور»؛ doliǰ «دالان»؛ sül «ناودان»؛ awsa «آستین»؛ pörâhun «پیراهن»؛ ormâ «خرما»؛ olboli «آلبالو»؛ herbiza «خربزه»؛ enar «انار»؛ küvi «کدو»؛ ɡandom «گندم»؛ ya «جو»؛ ɡöžd kossi «گوشت کوبیده»، karɡ «مرغ»؛ âhü «آهو»؛ harɡöš «خرگوش»؛ ɡoltiyen «جوجه‌تیغی»؛ ɡüči «گوساله»؛ köya «سگ»؛ qawq «کبک»؛‌ köfdar «کبوتر»؛ merenǰin «گنجشک»؛ köh «کوه»؛ ösâra «ستاره»؛ varf «برف»؛ vârun «باران»؛ ataš «آتش»؛ vây «باد»؛ oxdow «آفتاب»؛ moxdow «مهتاب»؛ bay «پنج»؛ bunze «پانزده»؛ hafdây «هفتاد»؛ hefsây «هفتصد»؛ ‌ hözâr «هزار»؛ ürü «امروز»؛ amšev «امشب»؛ hezze «دیروز»؛ bâhâr «بهار»؛ poyiz «پاییز»؛ sowz «سبز»؛ sür «سرخ»؛‌ kas «کوچک»؛ ɡord «بزرگ»؛ rüt «عریان»؛ ferax «فراخ، گشاد»؛‌hosnâymun «خواباندن»؛ xârdmun «خوردن»؛ zânâymun «دانستن»؛ vaštmun «دویدن»؛ sotmun «سوختن»؛ šoštmun «شستن».

/الهه حسینی ملایری/

منابع

علاوه بر پژوهش میدانی مؤلف.

اسماعیلی، محمدمهدی، «طرقی»، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1403ش.

Retrieved Oct.6, 2025, from https://www.cgie.org.ir/Fa/article/272619/%D8%B7%D8%B1%

اسماعیلی، محمدمهدی، گنجینۀ گویش‌های ایرانی: استان اصفهان 1، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1390ش.

حسینی ملایری، الهه، «توصیف نظام واجی گویش طرقی»، در مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی زبانها و گویشهای ایرانی : گذشته و حال، به کوشش محمود جعفری دهقی، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 1393ش.

شهرداری طرق رود، 1404ش.

Retrieved Oct.11, 2025, from https://targhrood.ir

قزوینی، زکریا بن محمد ، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمه با اضافات از جهانگیرمیرزا قاجار، چاپ میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر، ۱۳۷۳ش.

Lecoq, Pierre, “Les dialectes du centre de l’Iran”, in Compendium Linguarum Iranicarum, ed. Rüdiger Schmitt, Wiesbaden: Ludwig Reichert Verlag. 1989.

Windfuhr, Gernot L., “Central dialects”, in Encyclopædia Iranica, ed. Ehsan Yarshater, vol. 5, Costa Mesa: Mazda,1992.

1. Tarqi[]
2. Lecoq[]
3. Windfuhr[]

1. شهرداری طرق رود، 1404ش.[]
2. قزوینی، ص ۴۷۸.[]
3. حسینی ملایری، ص 178.[]
4. Lecoq, p.313.[]
5. Windfuhr, p.243.[]
6. پژوهش میدانی مؤلف؛ نیز نگاه کنید به: اسماعیلی، 1390ش، ص 25.[]
7. اسماعیلی، 1403ش.[]
8. حسینی ملایری، ص 179-183.[]
9. همان، ص191-197.[]
10. پژوهش میدانی مؤلف؛ نیز نگاه کنید به: اسماعیلی، 1390ش، ص 48-56.[]
11. پژوهش میدانی مؤلف؛ نیز نگاه کنید به: اسماعیلی، 1390ش، ص 57-62.[]

شیوه استناد به این مقاله

کپی متن

Hosseini-Malayeri, Elahe. "Ṭuruqī, Gūyesh (dialect)." isfahanica, https://isfahanica.org/?p=2515. 20 October 2025.

مطالب مرتبط

یه قل دو قل–> بازی

نگاه کنید به: بازی

مشاهده بیشتر

هفت سنگ –> بازی

نگاه کنید به: بازی

مشاهده بیشتر

هسته بازی –> بازی

نگاه کنید به: بازی

مشاهده بیشتر

نی

مشاهده بیشتر

نطنزی، گویش

مشاهده بیشتر

انجمن پزشکان اصفهان

مشاهده بیشتر

نظرات کاربران

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دیدگاه *

نام *

ایمیل *

وب‌ سایت

ذخیره نام، ایمیل و وبسایت من در مرورگر برای زمانی که دوباره دیدگاهی می‌نویسم.

دسته بندی... آموزشی مشاهیر علمی، ادبی، و سیاسی تاریخ، وقایع روزگار آثار تاریخی و بناها جغرافیای شهری و محله‌ها صنایع قدیم و جدید عالمان، حکیمان، و عارفان فرهنگ، هنر، و ادب عامه محصولات کشاورزی و خوردنی‌ها مراکز تفریحی و خدماتی مکاتب و مکتوبات نهادهای آموزشی قدیم و جدید ورزش‌های قدیم و جدیدبرچسب... نسرین اصلانی الهه حسینی ملایری عبدالکریم عطارزاده محمدصادق اکرامى محمد نوری حسن سیّدعرب علی شجاعی اصفهانی عبدالمهدی رجائی الهام امینی کاشانی شاهین سپنتا محمدحسین ریاحی رافائل صدیق‌پور شهرام صحرائی یاسمن غنی محمود فروزبخش و شهرام صحرائی عبدالمهدی رجایی و پروین قدسی‌زاد امیرعلی فلاحیان نصرالله پورجوادی سعید کریمی

دانشنامه اصفهان

Eeitaa Telegram-plane Esoroush Whatsapp

دسترسی سریع

• مقالات
• عنوان/مدخل
• بلاگ
• کتاب ها
• درباره دانشنامه
• تماس با دانشنامه

دسته بندی ها

• تاریخ، وقایع روزگار
• آثار تاریخی و بناها
• محصولات کشاورزی و خوردنی‌ها
• مراکز تفریحی و خدماتی
• مکاتب و مکتوبات
• جستجو

اطلاعات تماس

اصفهان، خیابان آزادگان، خیابان آیت الله خوانساری، کوچه معلم، مجموعه فرهنگی باغ طوبی

031-33668899

isfahanica[@]gmail.com

کلیه حقوق متعلق به سایت دانشنامه اصفهان است و نقل مطالب با ذکر منبع مجاز می باشد.

تاریخ تاسیس: 2025/1403

بروزرسانی: 2025/1403

طراحی سایت در اصفهان: بهیدو

Hosseini-Malayeri, Elahe. "Ṭuruqī, Gūyesh (dialect)." isfahanica, https://isfahanica.org/?p=2515. 20 October 2025.

روز تربیت بدنی و ورزش

روز نسل کشی کودکان و زنان فلسطین

روز جهانی پار المپیک

شهادت پنجمین شهید محراب آیت الله اشرفی اصفهانی

توسط منافقان(۶۱)

روز جهانی نابینایان(عصای سفید)

روز جهانی استاندارد

روز بزرگداشت حافظ

روز روستا وعشایر

روزحهانی حماسه فلسطین-طوفان الاقصی

روز دامپزشکی

هجرت حضرت امام خمینی(ره)از عراق به پاریس (۵۷)

روز نیروی انتظامی

وفات حضرت معصومه سلام الله علیها (۲۰۱ه.ق)

روز نخبگان

طرق رود.معادن مخرب

روزنامه همشهری امروز

نیازمندی های همشهری

آگهی و

چهارشنبه ۹ مهر ۱۴۰۴ - ۱۶:۳۸
معادن بلای جان کوه کرکس | معدن کاوی منطقه حفاظت شده نطنز را می بلعد
معدن‌کاوی بی‌ضابطه در قلب منطقه حفاظت شده منبع تامین آب مناطق بزرگی از اصفهان را می‌بلعد و هشدار مردم و مسئولان نسبت به پیامدهای آن نادیده گرفته‌ می‌شود.

معدن کاوی در کرکس اصفهان
همشهری‌آنلاین - مجید جباری: فعالیت بی‌ضابطه معادن در منطقه حفاظت‌شده کرکس و بخش‌هایی از شهرستان نطنز، نه تنها باعث بروز بحران‌های جدی محیط زیستی شده، بلکه زندگی مردم محلی را نیز تحت تاثیر قرار داده است. کارشناسان و فعالان محیط‌زیست ضعف قوانین، اعمال نفوذ معدن‌داران و کم اثر بودن نظارت‌ها را از عوامل اصلی تخلفات معدنی می‌دانند. فعالیت بی‌ضابطه این معادن که تعدادشان کم نیست، موجب کاهش جریان چشمه‌ها، خشک شدن آب‌های سطحی و زیرزمینی، تخریب پوشش گیاهی و آسیب به حیات وحش شده‌ و محیط روستاها را با گرد و خاک و تردد سنگین تراکتورها و کامیون‌ها آزار می‌دهند. ساکنان «اوره» و «کٌمجان» دو روستای واقع در منطقه بارها این آسیب‌ها را روایت کرده‌اند اما صدای آن‌ها به گوش نمی‌رسد.

روایت محلی از بحران معدن‌کاوی
یک عضو شورای روستای اوره در این باره گفت: «در شهر طرقرود دو معدن فعال بودند که خوشبختانه با پیگیری محیط زیست استان، فعالیت هر دو متوقف و تعطیل شد. اما مشکل بزرگ‌تر آنجاست که سایر معادن در محدوده شهری قرار دارند و زیر نظر منابع طبیعی فعالیت می‌کنند. متأسفانه شهر طرقرود در گذشته چند روستا بود که با هم تجمیع شدند و اکنون شهری شکل گرفته که نه امکانات شهر را دارد و نه ویژگی‌های یک روستا را.»

حمیدرضا رضایی‌نیا در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین افزود: «در حال حاضر معادن در دل شهر و چسبیده به خانه‌ها فعالیت دارند، حتی بالای سر قنات‌ها حفاری می‌کنند و گرد و خاک و لرزش ناشی از فعالیت آن‌ها زندگی مردم را مختل کرده است.»

رضایی‌نیا با اشاره به وضعیت دو روستای اوره و کمجان که در محدوده منطقه حفاظت‌شده کرکس قرار دارند، گفت: «در منطقه اوره ۱۶ معدن و در منطقه کمجان ۴ معدن وجود دارد. با پیگیری‌های انجام‌شده و قاطعیت آقای امیر تدبیری، رئیس دادگستری نطنز، شورای تامین حقوق بیت‌المال وارد عمل شد و ۱۵ مورد دستور شامل تردد شبانه تریلی‌ها، برداشت غیرمجاز آب کشاورزی، برداشت رواناب‌ها و ایجاد گرد و غبار برای تخلف معادن اوره صادر کرد.»

هماهنگی میان مسئولان قضایی
او با اشاره به هماهنگی‌های انجام‌شده میان دادگستری نطنز و دادستان کل استان اصفهان گفت: «بر این اساس، هیچ معدنی در منطقه حق تمدید مجوز بهره‌برداری ندارد، زیرا زمان تمدید بهره‌برداری بیشتر آن‌ها به پایان رسیده است. از ۱۶ معدن اوره، ۱۲ معدن باید مجوز تمدید دریافت می‌کردند، اما از اسفندماه ۱۴۰۳ تاکنون به هیچ‌کدام از این معادن اجازه تمدید داده نشده است. تمدید مجوز بهره‌برداری معادن مشروط به اخذ موافقت از آب منطقه‌ای و محیط زیست است و رئیس اداره محیط زیست شهرستان نطنز آقای سالاری، با این تمدیدها مخالفت کرده است. از 4 معدن دیگر که مشغول بهره برداری هستند، دو معدن در محدوده طرح هادی روستای اوره و دقیقا چسبیده به بافت مسکونی معدن‌کاوی می‌کنند که این دو معدن هم طبق قانون باید تعطیل شوند.»

ردپای مافیا در معادن کوه کرکس | معدن کاوی منطقه حفاظت شده نطنز را می بلعد

رضایی‌نیا با اشاره به سوابق منطقه حفاظت شده کرکس گفت: « در سال ۱۳۸۶ تفاهم‌نامه‌ای میان مدیرکل وقت محیط زیست استان اصفهان و مدیرکل وقت صنعت و معدن منعقد شد که طی آن منطقه اوره و کمجان به‌عنوان بخشی از منطقه حفاظت‌شده کرکس با وسعت ۱۱۵ هزار هکتار تعیین شد. با وجود این مصوبه، همچنان برخی معادن در این محدوده فعال هستند که مغایر با قوانین محیط زیستی است.»

او ادامه داد: «برای مثال در روستای کمجان یک معدن وجود دارد که فعالیت بهره‌برداری آن در سال ۱۴۰۰ به پایان رسید، اما مشخص نیست چگونه و با چه دلیلی مجوز آن تا سال ۱۴۲۰ تمدید شده است. در حالی که بر اساس قانون، مجوز بهره‌برداری اولیه تنها ۱۰ سال اعتبار دارد و می‌توان آن را سه بار و هر بار به مدت ۵ سال تمدید کرد.»

زنگ خطر نابودی حیات‌ وحش در یک منطقه حفاظت شده | طاعونی که به جان پارک ملی «کلاه قاضی» افتاده است
عضو شورای روستای اوره افزود: «معادن اوره حدود ۳۰ سال است که بدون توقف در حال فعالیت‌ هستند، در حالی که طبق قانون، این زمان باید نهایتا به ۲۵ سال محدود می‌شد. از سوی دیگر، شورای عالی معادن صلاحیت تصمیم‌گیری درباره مناطق حفاظت‌شده محیط زیستی را ندارد، اما در عمل با تصمیمات خود موجب تداوم فعالیت این معادن شده است.»

سُنبه کم زور محیط زیست
او تاکید کرد: « از ۱۱ عضو شورای عالی معادن فقط ۳ نفر نماینده دستگاه‌های غیر مرتبط با معادن شامل سازمان محیط زیست، سازمان منابع طبیعی و قوه قضاییه هستند و نماینده مجلس هم عضو ناظر است و حق رای ندارد. سایر اعضا عمدتا از بدنه معدنی هستند و این باعث می‌شود تصمیمات شورا بیشتر در جهت منافع معادن باشد.»

رضایی‌نیا با بیان اینکه برخی معادن تا عمق ۲۰۰ تا ۲۵۰ متر در کوه نفوذ کرده‌اند، گفت: « این حفاری‌ها باعث شده سفره‌های زیرزمینی و قنوات خشک شوند. در گذشته در منطقه بادرود با حفر ۸ متر به آب می‌رسیدیم، اما حالا با ۱۶۰ متر حفاری هم به آب نمی‌رسیم. مسیر اصفهان تا کاشان حدود ۷۰ کیلومتر فرونشست دارد و بخش مهمی از آن نتیجه فعالیت معادن است.»

ثبت شرکت در تهران با کمترین هزینه و زمان با ثبت ونک

او هشدار داد: «کوه کرکس تنها منبع تامین آب شیرین داخل استان اصفهان است و حیات نطنز، کاشان، قم، گلپایگان، خوانسار، بادرود و ده‌ها روستای دیگر به منابع آبی آن وابسته است. هر مترمکعب سنگ تخلخلی کوه کرکس حدود ۲۰۰ لیتر آب ذخیره می‌کند. در این 3 دهه برداشت بی‌رویه، نه‌تنها سنگ، بلکه منبع اصلی آب منطقه از بین رفته است.»

رضایی‌نیا با انتقاد از ضعف نظارت‌ها گفت: «زور محیط زیست به معادن نمی‌رسد. باید قوانین شورای عالی معادن اصلاح شود. نمی‌شود کوه و آب منطقه را فدای سود کوتاه‌مدت کرد. همه ما باید پاسخگو باشیم؛ چون آینده این سرزمین و حیات روستاها به این کوه و منابع آبی آن وابسته است.»

نارضایتی مردم از مزاحمت معادن
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان اما درباره معدن‌کاوی در طرق‌رود و کرکس گفت: «حدود ۲۰ معدن فعال در طرق رود و ۱۸ معدن در منطقه اوره نطنز وجود دارد که برخی از آن‌ها به‌خاطر آلودگی هوا، تخریب، رهاسازی باطله ها و مزاحمت ناشی از تردد کامیون ها و نیز توسعه غیرمجاز محدوده های معدنی باعث نارضایتی عمومی شده‌اند.»

داریوش گل‌علیزاده در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین افزود: «در شهرستان نطنز در مجموع ۳۸ واحد معدنی شناسایی شده که حدود ۵ واحد از آن‌ها در داخل مناطق حفاظت‌شده قرار دارند که مسبوق به سابقه هستند ولی ادامه فعالیت‌شان باید منطبق با ضوابط محیط‌زیستی باشد.برخی معادن فراتر از محدوده بهره‌برداری مجاز تصرفاتی انجام داده‌اند و شماری نیز پروانه بهره‌برداری‌شان منقضی شده یا عملکرد آلاینده و مزاحم دارند.»

گل‌علیزاده با اشاره به رهاسازی باطله‌های معدن‌کاوی، طولانی بودن دوره پروانه‌ها و نبود بازگشت حقوق مالکانه برای بازسازی منابع طبیعی معادن و محدوده برداشت اراضی گفت: «این‌ها برخی از مشکلات اصلی معادن هستند. گزارشی نیز از آسیب به منابع آبی محلی و قنوات مطرح شده که بررسی و مستندسازی آن ضروری است.»

او درباره مجوزهایی که پیش از ارتقای مناطق به‌عنوان شکار ممنوع یا مناطق چهارگانه صادر شده‌اند، گفت: «در برخی موارد این پروانه‌های قدیمی به‌عنوان حقوق مکتسبه شناخته می‌شوند و این امر ورود سازمان را برای درخواست لغو به برخی پروانه‌ها پیچیده می‌کند، اما اگر شواهد مستند از تخریب زیستگاه یا آلودگی وجود داشته باشد، سازمان می‌تواند از مجاری قضایی وارد شود و خواستار توقف یا تمدید نشدن پروانه شود.»
معضل باطله‌های معدنی
مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست استان اصفهان همچنین گفت: «درآمدهای حاصل از حقوق مالکانه معادن که به خزانه‌داری کل کشور واریز می‌شود، متاسفانه به صورت کامل برای احیا و بازسازی منابع طبیعی معادن هزینه نمی شود و در مجموع بخش اندکی از آن به استان تخصیص داده می شود. این رویه مانع از تامین منابع مالی لازم برای بازسازی منابع طبیعی و مدیریت باطله های معدنی می‌شود. بنابراین به نظرم اصلاح سازوکار مالی و نحوه تخصیص آن ضروری است تا بخشی از عایدی معادن به استان بازگردد و برای احیای مناطق آسیب‌دیده هزینه شود.»

ردپای مافیا در معادن کوه کرکس | معدن کاوی منطقه حفاظت شده نطنز را می بلعد

گل علیزاده در ادامه با اشاره به لزوم همکاری میان دستگاه‌های مختلف گفت: «برای جلوگیری از ادامه فعالیت‌های معدنی مخرب و آلاینده از طرفیت شورای عالی معادن هماهنگ شده است. اداره کل محیط زیست استان، نماینده سازمان در اصفهان است و این اختیار را دارد که در خصوص چنین موضوعاتی تصمیم گیری و در مواقع لزوم ، مراتب را از مرکز پیگیری کند. به باور من اگر مستندسازی درست باشد، امکان قانع کردن شورای عالی معادن و جلوگیری از تمدید پروانه‌ واحدهای معدنی آلاینده وجود دارد.»

نظارت مستمر بر معادن
سفارش آنلاین انواع کیک شکلاتی با قیمت مناسب از اسنپ فود!

مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست استان اصفهان، پایش و نظارت مستمر فعالیت های معدنی توسط اداره حفاظت محیط زیست و رعایت ضوابط و مقررات و مدیریت زیست‌محیطی را توسط معادن ضروری دانست و گفت: «باید فعالیت‌ها به‌طور مداوم پایش و نظارت شود و گزارش‌های شفاف از عملکرد معادن تهیه شود تا حقوق مردم، پوشش گیاهی، حیات‌وحش و منابع آبی حفظ شود. در مواردی که فعالیت‌های معدنی، تبعات جبران‌ناپذیر داشته باشند، ورود قوه قضائیه و اعمال مجازات‌های قانونی ضروری است.»

گل‌علیزاده در پایان گفت:« ساماندهی معادن استان در دستور کار مقامات محلی، استانی و ملی قرار دارد و این اداره کل با همکاری اداره کل صمت و منابع طبیعی استان، در این خصوص نهایت همکاری را خواهند داشت.»

به گزارش همشهری‌آنلاین، آنطور که مسئولان و کارشناسان می‌گویند،چند عامل در اوضاع ایجاد شده در مناطق طرق‌رود و کرکس نقش دارند. قوانین ناکافی یا اجرا نشده، نفوذ معدن داران، ضعف نظارت محیط‌ زیست و قدرت‌نمایی شورای عالی معادن در تمدید مجوزها. فعالان محلی و مدیران محیط‌ زیست معتقدند که برای حفاظت از منطقه کرکس و تامین حقوق مردم منطقه، اصلاح ساختار قانونی، تقویت نظارت‌ها، شفافیت در تصمیمات و بازگشت درآمدها به پروژه‌های محیط زیستی ضروری است. اگر این مسائل حل نشوند، آنچه در منطقه حفاظت‌شده کرکس باقی می‌ماند چیزی جز یک منظره تخریب شده نخواهد بود

ولادت حضرت امام حسن عسکری (ع)(۲۲۲ه.ق)

روز جهانی سالمندان

روز بزرگداشت مولوی

شهادت سرداران اسلام فلاحی،فکوری، نامجو ،کلاهدوز وجهان آرا(۶۰)

روز بزرگداشت فرماندهان شهید دفاع مقدس

روز آتش نشانی وایمنی_روز بزرگداشت شمس

شکست حصر آبادان در عملیات ثامن الائمه (ع)(۶۰)

روز گردشگری

روز سرباز

معادن طرق رود و تخریب محیط زیست

معادن طرقرود نطنز زیرذره‌بین؛قانون معادن به نفع محیط‌زیست اصلاح می‌شود

اصفهان- معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور از توقف فعالیت برخی معادن طرقرود نطنز به دلیل تخریب محیط‌زیست خبرداد و گفت: اصلاح قانون معادن در مجلس در حال بررسی است.

حمید ظهرابی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره وضعیت معادن طرقرود و کرکس‌کوه نطنز اظهار کرد: سال‌ها پیش به وزارت صنعت، معدن و تجارت و مجلس شورای اسلامی هشدار داده بودیم که حذف ملاحظات زیست‌محیطی از قوانین مرتبط با معادن، کشور را به سمت توسعه ناپایدار در این حوزه سوق خواهد داد و این امر در نهایت به مقاومت‌های اجتماعی و فشارهای مردمی منجر می‌شود که خود مانع ادامه فعالیت معادن خواهد شد.

وی افزود: در همان زمان تأکید کردیم که قانون معادن، با حذف ملاحظات زیست‌محیطی، در واقع به ضرر خود بخش معدن عمل خواهد کرد.

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور خاطرنشان کرد: متأسفانه امروز در نقاط مختلف کشور شاهد هستیم که هرگاه سخن از معدن و معدن‌کاوی به میان می‌آید با مقاومت‌های مردمی و معارضات اجتماعی مواجه می‌شویم.

ظهرابی با اشاره به اهمیت توجه به مردم و محیط‌زیست در پروژه‌های توسعه‌ای، تصریح کرد: تا زمانی که مردم و محیط‌زیست را در هر فعالیت توسعه‌ای در نظر نگیریم، این فعالیت‌ها محکوم به شکست است و یکی از نمونه‌های بارز این موضوع، مشکلات ایجادشده در منطقه طرقرود و نطنز است که به دلیل فعالیت‌های معدنی، چالش‌های جدی زیست‌محیطی و اجتماعی به وجود آمده است.

وی تأکید کرد: با پیگیری‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست و همراهی مردم، موضوع معادن این منطقه در شورای عالی معادن مطرح شده و در حال بررسی است.

معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور به اقدامات صورت گرفته برای ساماندهی این معادن اشاره کرد و گفت: سازمان نظام مهندسی معدن برنامه‌ای تدوین کرده است که بر اساس آن، معادنی که فاصله قانونی را رعایت نکردند، تخریب محیط‌زیست انجام داده یا از محدوده مجاز خود خارج شده‌اند، مجوز فعالیتشان لغو خواهد شد و همچنین مجوزهایی که پیش‌تر لغو شده باشند تمدید نمی‌شوند.

ظهرابی افزود: تاکنون در جلسات شورای عالی معادن، فعالیت سه تا چهار معدن در نطنز به طور کامل متوقف شده و این روند همچنان ادامه دارد. هر معدن به‌صورت جداگانه بررسی می‌شود تا تصمیمات لازم برای آن‌ها اتخاذ شود.

وی درباره جزئیات لایحه اصلاح قانون معادن که هم‌اکنون در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است، توضیح داد: اصلاحیه پیشنهادی سازمان حفاظت محیط‌زیست با هدف افزایش نظارت زیست‌محیطی، جبران خسارت‌های وارده به محیط‌زیست، توجه بیشتر به جوامع محلی و بهبود روش‌های بازسازی معادن به مجلس و دولت ارائه شده است.

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور با بیان اینکه ما به‌صورت مستمر در جلسات کمیسیون‌های مربوطه شرکت کرده و نظرات خود را پیگیری خواهیم کرد، گفت: امید است با همکاری مجلس، از چالش‌های موجود در حوزه معادن عبور کنیم و فعالیت‌های معدنی را به سمت پایداری سوق دهیم.

به گزارش مهر، منطقه طرقرود نطنز سال‌هاست که به دلیل فعالیت‌های معدنی، به‌ویژه استخراج سنگ‌های تزئینی و مصالح ساختمانی با اعتراضات گسترده مردمی مواجه شده است.

بر اساس آمار رسمی، فعالیت بیش از ۲۰ معدن فعال در این منطقه به تخریب زیست‌محیطی، از بین رفتن پوشش گیاهی، آلودگی منابع آبی و تهدید حیات‌وحش منجر شده است. این موضوع واکنش‌های گسترده‌ای از سوی جوامع محلی و فعالان محیط‌زیست به دنبال داشته و بارها تجمعات اعتراضی در این منطقه برگزار شده است.

معترضان خواستار توقف فعالیت معادنی هستند که بدون رعایت استانداردهای زیست‌محیطی، به طبیعت منطقه کرکس کوه خسارت وارد کرده است.